Kalça artroskopisi ve minimal invazif operasyon: Kalça ağrılarınızdan kurtulabilirsiniz
Kalça Artroskopisi
Kalça çevresi ve bu bölgenin sorunları, toplumda aktif yaşamın ön plana çıkması nedeni ile önem kazanmıştır. Eklemin tıbbi görüntülenmesi –artroskopi adı verilen bir tetkik yöntemi– bir eklemin içerisindeki ağrıları ve hastalıkları en az invazyonla teşhis ve tedavi edebilmek için tüm dünyada birkaç yıldır başarıyla uygulanmaktadır. Özellikle kalça artroskopisi bu süreçte büyük önem kazanmış durumda. Kalça eklemi içindeki bir çok problem artroskopi ile tedavi edilebilir. Genellikle artroskopi öncesinde ameliyat-dışı bazı tedaviler uygulanır. Bunlar istirahat, fizik tedavi, ilaçlar veya kalça eklemi içine yapılan iğnelerdir. Bu tedavi yöntemlerinin başarısız olması durumunda kalça içindeki problemin giderilmesi için artroskopi gerekli olabilir.
Kalça artroskopisi diğer eklemlerden farklı olarak, eklemin daha derinde olması, eklem kapsülünün daha kalın olması ve artroskopik aletlerin hareket sahasının kısıtlı olması nedeni ile teknik olarak zordur ve tecrübe gerektirir. Tüm bu kısıtlamalar nedeni ile diz, ayakbileği ve omuz artroskopilerine göre daha yavaş gelişme göstermiştir. Eklem anatomisinin daha iyi anlaşılması, yeni cerrahi aletlerin geliştirilmesi ve deneyimlerin artması sonucu son yıllarda kalça artroskopisi daha kolay ve etkin uygulanabilir hale gelmiştir.
İnsanın en büyük küresel eklemi
Kalça eklemi asetabulumdan (leğen kemiğinin yuva kısmı) ve uyluk kemiğinin başından oluşur. Her ikisi birden, bir tür tampon görevi yapan ve kemiklerin birbiri üzerinde pürüzsüz bir şekilde kaymasına imkan veren bir kıkırdak tabakasıyla kaplıdır. Ayrıca, diz eklemindeki menüsküse benzer bir şekilde, taşıyıcı yüzeyi genişletmek ve kuvvet aktarımını güçlendirmek üzere, labrum dokusu adeta bir tecrit contası gibi leğen kenarını kaplar. Bu doku hasar gördüyse, düzenli spor yapmak gibi sürekli ve sabit yüklenme sonucunda bir artroz meydana gelebilir. Eklemin daha fazla hasar görmesini önlemek ve sağlıklı bir fonksiyonu tekrar eski haline getir- mek için, oluşan yaralanmanın bir bakımı kaçınılmazdır. Kalçanın artroskopisi bu konuda yardımcı olabilir.
Kalça artroskopisi: Genç insanlar için de bir alternatif
Özellikle 50 yaşından büyük kişiler, henüz sportif olarak faal oldukları ve bir çok bakımdan da hayatın içinde olduklarından, kalça artroskopisinden yararlanabilirler.
Kalça artroskopisi klasik diğer eklem artroskopilerinden farklı olarak kalça eklemi mesafesinin açılması için “traksiyon masası” ve “skopi” kullanılmasını gerektirir. Hasta öncelikli olarak traksiyon masasına alınarak operasyon yapılacak bacağa kontrollü çekme uygulanılması ile kalça eklemi 1 cm kadar aralanır. Sonra skopi denilen ekranda anında görüntü veren röntgen cihazı yardımıyla diğer eklem artroskopilerinde olduğu gibi küçük bir delikten eklem içine kamera yerleştirilerek, görüntü monitöre aktarılır. Takiben açılan bir veya birkaç küçük delikten eklem içine sokulan değişik cerrahi aletleri kullanarak, hem kalça ekleminin içini muayene edilir hem de gerekli tedavi yapılır. Artroskopik cerrahide kullanılan cerrahi aletler kalem ucu büyüklüğündedir. Artroskobik cerrahi sırasında eklem içi yapıları çok yakın ve büyütülmüş olarak görülür. Bu sayede hastalıklı dokular çok daha iyi teşhis ve tedavi edilebilirler. Kalça artroskopisi yapılırken; artropump (ekleme verilen sıvı basıncını otomatik ayarlayan bir cihaz), yardımıyla işlem sırasında özel olarak imal edilmiş uzun el aletleri, motorlu traşlayıcı ve elektrotermal kesici ve sıkılaştırıcı aletler kullanılır. Daha sonra traksiyon sonlandırılıp bu kez eklemin çevresi ve femur baş-boyun bölgesindeki hastalıklara girişim uygulanır. Cerrahi süre yapılacak olan işlemin zorluğuna göre 45 dakika ile 2 saat arasında değişebilir.
Artroskopik cerrahide çevre dokulara zarar vermeden ve yaralamadan direkt eklem içine girilmesine ve sadece hasta olan dokulara müdahale edilmesine olanak sağlar. Böylece ameliyat sonrası eklem hareketleri ağrısız ve rahattır. Hastaların iyileşmesi artroskopik cerrahide açık cerrahiden daha çabuk olmaktadır. Özellikle genç ve orta yaşlı sportif insanlar kalça artroskopisinden istifade ederler. Bu kişilerde kalça müdahalesi gerekli olmasına rağmen spor hayatına çok çabuk dönülmesi gerektiğinden büyük kesili ameliyatlar uygulanmaz ve bu yüzden artroskopi uygun bir seçenektir.
Ameliyat sonrası genellikle 2-3 hafta süreyle koltuk değneği kullanılır. Eğer kıkırdak yenileyici bir işlem yapılmış ise 6-8 hafta süreyle koltuk değneği kullanmak ve bacağa yük vermemek gerekli olur. Ameliyattan sonraki erken dönemde fizik tedavi başlar ve 12. haftaya kadar değişik aşamalarla devam eder. Ameliyatın başarısı için uygun bir fizyoterapi programı uygulanması en az ameliyatın kendisi kadar önemlidir.
Ganz ve ark., yakın zamanda yaptıkları çalışmalarda femur başı ve asetabulum arasındaki uyumsuzluğun labrum ve eklem kıkırdağı hasarı yaparak dejeneratif artriti başlatabileceğini göstermiş, femoroasetabuler sıkışma (FAS) adını verdikleri bu klinik durum için morfoloji temelli sınıflama geliştirmişlerdir.
Anormal morfolojinin oluşturduğu yumuşak doku hasarları kalça ekleminde özellikle kasıkta tipik bir ağrıya neden olur. Hastalar ya genç, aktif ve spor yapan erkek veya orta yaş kadınlardır. Başlangıcın sinsi ve yakınmalarında aralıklı olması tanı gecikmesine neden olur. Bu klinik durumun bilinmesi ve erken tanınması “eklem koruyucu” tedavilerin geliştirilmesi açısından önem taşımaktadır. Bir endoprotez implante edilmesi, genellikle bedensel hareket kabiliyetinin kısıtlanmasını beraberinde getirdiği için, bu durumda erken olacaktır.
Son yıllarda giderek daha fazla uygulanan kalça artroskopisi, teknik zorluklarına ve özel deneyim gerektirmesine rağmen bu hastalığın tanı ve tedavisinde yeni bir çığır açmıştır.
Kalça artrokopisi ile tedavi edilebilen durumlar;
- Kalça eklemi yuvasının aşırı derin olması veya femur baş/boyun bölgesinin yuvarlaklığının bozularak tümsek haline gelmesi şeklinde görülen kalça ekleminin sıkışma (femoroasetabuler sıkışma) sendromunda artroskopik burr dediğimiz özel motorize törpülerle çıkıntılı bölge törpülenerek çıkarılır. Aynı zamanda oluşabilen asetabuler labrum (kalçanın menüsküsü) yırtıklarında kalça artroskopisi ile yırtık tipi saptanır. Dikilebilecek tipteki yırtıklardan genç hastalarda dikiş materyalleri geçirilerek özel kemik çapaları kullanılarak kemikten ayrıldığı bölgeye tutturulur. İleri yaş hastalardaki dejenaratif yırtıklar yada küçük ve dikilmeyi gerektirmeyen yırtıklar artroskopik mini doku traşlayıcıları ve radyofrekans cihazı yardımı ile düzenlenir.
- Kalça eklemi gelişim yetersizliğinde veya femoroasetabular sıkışma sendromundaolduğu gibi kalça eklemi çevresindeki kıkırdakta hasar meydana geldiğinde, kıkırdaktaki hasara göre kıkırdağın hasarlı bölümünün çıkarılması, mikrokırık yöntemi ile kıkırdak kaybı olan alandaki kemikte küçük delikler açılarak kanlanmanın sağlanması veya kök hücre, kıkırdak hücre nakline uygun olgularda hastadan üretim için kıkırdak hücre alınması işlemleri uygulanabilir.
- Kalça eklemi enfeksiyonlarında yıkama ve drenaj için,
- Nedeni belli olmayan kalça ve kasık ağrıları çeken, asetabulum veya femur (uyluk kemiği) başı yaralanmaları olan tüm hastalar için teşhis ve tedavi aracı olarak.
- Kalça eklemi kaynaklı olduğu kanıtlanmış fakat klinik ve radyolojik olarak nedeni aydınlatılamayan belirsiz kalça ağrılarında tanı ve tedavi amacıyla,
- Kalça eklemi içi serbest parçaların varlığında ve sinovit durumlarında artroskopi ile bu serbest kemik kıkırdak parçaların çıkarılması ve kalça sinovyasının temizlenmesi açık ameliyata göre daha kolay yapılmaktadır.Kalça artroskopisinin yapılabilmesi için, bir röntgen görüntüsünde hala görülebilen bir eklem aralığının seçilebilir durumda olması gerekiyor. Eğer bir eklem aralığı tespit edilemiyorsa, genellikle artroz çok fazla ilerlemiş demektir bu durumda yapılacak işlemlerle hastanın ağrılardan kurtulmasını sağlamak pek mümkün değil. O zaman bir endoprotez daha uygun bir seçenektir. Çok aşırı kilo ya da romatoid artrit de bu tedaviye kontra endikasyon (engel) oluşturur. Bu nedenle tedaviden önce daima ayrıntılı bir tet- kik gerçekleştirilir. Artroskopi tedavisinin başarısını ancak bu şekilde önceden tahmin edebiliriz.
Ancak kalça eklemini açmak için bacak gerdirileceği için nadiren özellikle çok uzayan vakalarda sinir gerilmeleri ve geçici uyuşukluklar görülebilir. Enfeksiyon riski ve toplar damar içinde pıhtı oluşma olasılığı oldukça azdır.
